Sài Gòn Then & Now - Sài Gòn Hai Đầu Thế Kỷ

Sài Gòn Then & Now - Sài Gòn Hai Đầu Thế Kỷ

Sài Gòn then & now hay Sài Gòn hai đầu thế kỷ dẫn bạn đọc đi qua biến đổi cảnh quan và kiến trúc của Sài Gòn ở đầu thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21. Chúng ta sẽ gặp lại nhà thờ Đức Bà của những năm 1920 vẫn giữ nguyên hình dáng cho đến ngày nay, là nơi nhiều bạn trẻ chọn làm nơi ghi lại kỷ niệm của hạnh phúc, bởi kiến trúc độc đáo của nó. Hay chúng ta sẽ biết rằng một phần Nhà văn hoá quận Một ngày nay là nhà thờ Tin Lành được xây dựng năm 1905; Khách sạn Bông Sen và nhà hàng Brodard hiện nay được xây trên nền toà nhà hiệu thuốc Normale; phố đi bộ Nguyễn Huệ ngày nay là khu vực Toà hoà giải xưa, nơi chính quyền Pháp từng đặt máy chém để xử trảm tội nhân … Có nhiều công trình qua trùng tu, xây dựng đã không còn giữ được nét kiến trúc độc đáo ban đầu, hoặc đã "biến mất" gây tiếc nuối cho bao người như Thương xá Tax, Tu viện Saint Paul, Khách sạn Majestic, thương cảng tấp nập xuồng ghe ngày nào giờ vẫn là cảng được bao quanh bởi các cao ốc. Vẫn biết rằng cuộc sống phải phát triển, cái mới dần thay thế cái cũ, nhưng nhìn lại những hình ảnh xưa khiến chúng ta không khỏi bồi hồi.

"Đầu tháng 7 này, Sài Gòn đang Hè thì ở Sydney lại là mùa Đông giá lạnh. Bất ngờ, tôi nhận được một quà quê nhà gởi sang: quyển sách Sài Gòn hai đầu thế kỷ (Saigon then and now), vừa phát hành trong nước. Tôi đem sách này đến nhà hàng Nắng của anh Lý Quý Trung, người Sài Gòn lập nghiệp ở Sydney, cùng xem với bè bạn.

Quả thật, Saigon then and now đem đến "nắng ấm Sài Gòn". Bìa sách và các trang trong đều trình bày đẹp và trang nhã. Sách thuộc loại khổ vừa, có bìa cứng in chữ nổi, sang trọng. Đúng phong cách cổ điển, thanh lịch của loại sách phương Tây thường được đặt ở phòng khách các tư gia hay công sở, ngân hàng.

Cầm quyển sách gần 300 trang trong tay, đọc lướt qua cũng đã thấy sách có rất nhiều tư liệu lịch sử quý giá (hình ảnh, bản đồ, sách báo xưa...), chứng tỏ tác giả đã tham khảo nhiều nguồn tư liệu và có nghiên cứu sâu về lịch sử Sài Gòn.

Trên thế giới, nhiều đô thị lớn như Paris, London, Washington DC và Sydney đều có sách ở thể loại so sánh xưa và nay (then and now). Có lẽ đây là quyển sách song ngữ Việt - Anh đầu tiên về Sài Gòn theo thể loại này.

Quyển sách trước nhất là một cuộc dạo chơi qua hơn 200 bức ảnh so sánh Sài Gòn ở cùng một vị trí, một không gian ở hai đầu thời gian khác nhau: đầu thế kỷ XX và đầu thế kỷ XXI.

Qua hình ảnh so sánh, ta thấy cảnh quan đô thị Sài Gòn và nhiều kiến trúc như dinh thự, biệt thự, nhà phố, nhà hàng, thương xá, đường phố, chợ búa... đã thay đổi (phần lớn) qua một thế kỷ. Kèm theo các hình ảnh là các chú thích khá cặn kẽ về năm tháng xây dựng các kiến trúc, sự thay đổi công năng, ý nghĩa các tên đường và các sự kiện liên quan.

Đặc biệt, sách không chỉ có hình ảnh mà còn có các bài viết phân tích sự hình thành và biến đổi ở sáu khu vực khác nhau, bắt đầu từ khu vực thành xưa đến bờ sông Sài Gòn, Catinat (này là đường Đồng Khởi), Charner (Nguyễn Huệ), Bonard (Lê Lợi), Chợ Bến Thành và Chợ Lớn.

Tôi có giới thiệu Saigon then and now cho các đồng nghiệp nước ngoài xem thử. Anh David Salter, một người Úc chuyên về công nghệ thông tin, đã nói với tôi là trước khi xem sách anh không biết Sài Gòn có những di sản kiến trúc rất đẹp và có lịch sử văn hóa thú vị như thế.

Theo anh, quyển sách cho thấy nhiều kiến trúc xưa của Sài Gòn có nét đẹp và niên đại cùng thời với nhiều kiến trúc thế kỷ XIX của Sydney. Đơn cử là tòa nhà Kho bạc ở đường Nguyễn Huệ rất giống tòa nhà Kho bạc của bang New South Wales; còn tòa nhà hải quan ở bến Bạch Đằng (xây dựng những năm 1860) bề thế không kém mà có phần đẹp hơn tòa nhà Hải quan của Sydney (xây 1845).

Người Sài Gòn gặp nhau bên Saigon then and now tại nhà hàng Nắng của TS. Lý Quý Trung (chủ nhân xưa của hệ thống Phở 24) ở Sydney

Còn anh Xavier Barthelemy, một người Úc gốc Pháp sau khi xem qua hình ảnh trung tâm Sài Gòn với Nhà hát thành phố, Nhà thờ Đức Bà, dinh Phó sứ (nay là Bảo tàng thành phố), Bưu điện và trụ sở UBND (Hôtel de ville) đã nhận xét ngay: "Đây là hình ảnh thu nhỏ của các thành phố Pháp!". Xavier còn tỏ ý ngạc nhiên người Việt vẫn còn nhớ và lưu giữ hình ảnh và tư liệu của thời Cochinchine (Nam Kỳ), bằng chứng là quyển sách này.

Chúng tôi đều thấy Saigon then and now là một cuốn sách tham khảo thú vị và rất dễ đọc. Nó giúp bạn đọc trong và ngoài nước có một hình ảnh tổng quan về lịch sử và văn hóa của một đô thị năng động, có tầm thế ở Đông Nam Á. Dù ở thời kỳ nào, Sài Gòn vẫn mang đến nắng ấm, đem đến nhiều hy vọng và kỳ vọng cho những người yêu nó."

TS. Nguyễn Đức Hiệp