Hải Ngoại Kỷ Sự

Hải Ngoại Kỷ Sự

Hải ngoại kỷ sự của nhà sư Thích Đại Sán (1633 – 1705), người Trung Quốc sống vào cuối thời Minh – đầu thời Thanh, là một sử liệu vô cùng quý giá viết về nước ta cuối thế kỉ XVII. Cùng với nhiều sử liệu trong nước và các tài liệu của người nước ngoài khác (người phương Tây, người Trung Quốc...) đương thời và đời sau, cuốn sách góp phần tái hiện bức tranh lịch sử của Đại Việt (tên gọi nước ta thời đó), đặc biệt là của mảnh đất phương Nam, một cách đa dạng, nhiều mặt, đặc biệt trong đó có cả vấn đề thời sự hiện nay là chủ quyền của nước ta với các quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Từ lâu, cuốn sách đã được giới nghiên cứu trong và ngoài nước biết đến, dẫn dụng, nhưng vì sách bằng chữ Hán nên chỉ những ai biết chữ Hán mới tiếp cận được và khai thác nó như là tài liệu nguyên cấp. Việc sử dụng phổ biến khá hạn chế. Còn độc giả phổ thông hầu như không thể tiếp cận tác phẩm. Năm 1963, nhận thức được tầm quan trọng của cuốn sách, Uỷ ban Phiên dịch sử liệu Việt Nam – Viện Đại học Huế (cụ thể là của nhà Hán học Nguyễn Duy Bột, sử gia Nguyễn Phương...), đã tiến hành phiên dịch và công bố bản dịch tác phẩm này. Kể từ đó, cuốn sách trở thành một tư liệu không thể thiếu cho những ai nghiên cứu cũng như quan tâm đến lịch sử Việt Nam thế kỉ XVII. Sự xuất hiện của bản dịch đã tạo thuận lợi rất nhiều cho việc tiếp cận tác phẩm của đông đảo độc giả. Tuy nhiên, thời gian từ khi bản dịch ra đời cho đến nay cũng đã trải qua hơn nửa thế kỉ khiến cho nhu cầu tiếp cận cuốn sách gặp một số khó khăn. Chẳng hạn, do sách in ra không nhiều, lại trải qua bao thăng trầm lịch sử, cho nên bạn đọc ngày nay muốn có bản dịch này trong tay cũng không hề dễ dàng. Điều đó nảy sinh nhu cầu phải tái bản lại cuốn sách. Thứ nữa, vì đây là bản dịch đầu tiên (dù các dịch giả là những nhà Hán học uyên thâm, nhà nghiên cứu có uy tín), nên không thể tránh khỏi những thiếu sót, nhầm lẫn (kể cả những sai sót về chế bản, ấn loát). Ngay khi vừa ra đời, bản dịch đã được góp ý, bình luận và mãi cho đến gần đây, nó lại tiếp tục được góp ý, phủ chính. Đặc biệt, có cả thiếu sót trong việc không in kèm nguyên bản chữ Hán để độc giả có thể đối chiếu, kiểm chứng. Hơn nữa, sự phát triển của các môn khoa học, đặc biệt là các môn khoa học xã hội nhân văn, cũng giúp cho việc nhận ra một số bất cập của bản dịch đầu tiên này cùng với những thông tin về tác giả, tác phẩm. Việc hiệu chỉnh, chú thích, cập nhật các thông tin mới cho bản dịch là việc làm cần thiết (theo ý kiến của một số chuyên gia, thậm chí nếu có điều kiện thì có thể dịch lại tác phẩm). Việc tìm hiểu, đánh giá thêm về tác giả, tác phẩm cũng hết sức có ý nghĩa trong điều kiện và hoàn cảnh hiện nay.